فراز و فرود فرقه ي دمكرات آذربايجان

مطالعه ي اين كتاب، كه بر اساس اسناد رسمي انكار ناپذير مستخرج از بايگاني هاي شوروي نگاشته شده است، انديشه هاي نادرستي را مي زدايد كه گريبان دو نسل از برخي مبارزان عدالتخواه ايران را گرفته است. هر ايراني مبارز و مترقي كه به استقلال فكري، دمكراسي، عدالت اجتماعي عقيده دارد نمي تواند از خواندن اين كتاب با ارزش تاريخي روي گرداند. غفلت از قرائت اين كتاب شايسته ي اهل تاريخ و فعالان سياسي ايران نيست؛ مطالعه ي اين كتاب براي همه ي ايرانيان وطنخواه روشنگرانه است. شناخت اين تاريخ در روزگاري كه برنامه استالين براي تجزيه آذربايجان و كردستان از ايران را بوش و دستياران نو محافظه كارش به عهده گرفته اند امري مسئوولانه نيز هست.

خسرو شاكري (زند)، 12 ارديبهشت 1384.

3

جميل حسنلي كتاب دوم را، با عنوان آغاز جنگ سرد در آذربايجان جنوبي: 1946-1945، با شرح افتتاح «مجلس ملي آذربايجان» در روز 21 آذر 1324 آغاز مي كند و سپس آن را با تشكيل «حكومت ملي آذربايجان» و چگونگي تصرف شهرهاي ايالت آذربايجان بوسيله نيروهاي مسلح فرقه ي دمكرات دنبال مي كند. آنگاه، وي از فرآيند مذاكرات سران فرقه با حكومت مركزي در تهران مي نويسد، و در سرانجام كتاب را با ختم ماجرا در روز 21 آذر 1325 به پايان مي برد.

مؤلف در سراسر كتابِ خود با استناد به مدارك محرمانه نشان مي دهد كه فكر تشكيل فرقه ي دمكرات حاصل همكاري تنگاتنگ مقامات رهبري مسكو و باكو بود، و اجراي برنامه ي آن به عهده ي رهبري آذربايجان شوروي گذاشته شد بود. در اين كتاب مي خوانيم كه يك ماه پس از پيروزي بر آلمان، استالين قرار هاي سرّي زير را امضا كرد:

- دهم ژوئن: «تأسيس مؤسسات صنعتي شوروي در شمال ايران»؛

- بيست و يكم ژوئن: «كار هاي تجسسي نفت در شمال ايران»؛

- ششم ژوئيه: «درباره ي سازماندهي جنبش هاي جدائي خواهانه در آذربايجان جنوبي و ساير ولايات شمالي ايران.»

ياد آوري اين تكته لازم است كه وجود اين قرار ها و نحوه ي به اجرا در آوردن آن ها تا كنون ناشناخته بوده اند. موضوع مكاتبات و مذاكرات محرمانه ي استالين و مولوتُف با باقر اُف در باره ي تشكيل «حكومت خود مختار آذربايجان» و سپس انحلال آن، و عكس العمل رهبران فرق به دستور مسكو در باره ي تسليم در برابر حكومت مركزي تهران صفحات بسياري ازين كتاب را به خود اختصاص مي دهند

2.

ليست کتاب ها