«عدم استقلال قوه قضاییه، دیرینه است»

22.05.2010

دویچه وله: مهدی کروبی در نامه‌ای خطاب به آیت‌الله موسوی اردبیلی، از حضور بی‌سابقه نیروهای نظامی و امنیتی در دستگاه قضایی گلایه کرد و این قوه را ابزار حاکمیت نامید. وی برخی نمایندگان را هم وکیل‌الدوله و پیاده‌نظام چکمه‌پوشان خواند.

مهدی کروبی در این نامه، از شرایط کشور به‌عنوان یکی از استثنایی‌ترین وضعیت‌ها در طول تاریخ نظام یاد کرده است. وی با اشاره به سرکوب نخبگان، سلب آرامش و آزادی‌های مشروع شهروندی و جانبدار بودن قوه قضاییه، از ناامیدی و سرخوردگی روحی مردم نوشته است.

  آقای کروبی تصریح کرده که درشرایط فعلی، هیچ مرجع قضایی که پناهگاه مردم باشد وجود ندارد و گویی قرار نیست بدون دخالت گرایش‌ سیاسی به بررسی مسائل پس از انتخابات پرداخته شود. خطاب آقای کروبی در این نامه، اولین دادستان کل کشور و رییس قوه قضاییه و دیوان‌عالی کشور پس از آیت‌الله بهشتی است.

خلیل بهرامیان، وکیل دادگستری در مصاحبه با دویچه‌وله می‌گوید که مشکل دستگاه قضایی دیرینه است و از همان دورانی شروع شده که نویسنده و گیرنده این نامه، در مسند قدرت بوده‌اند.

دویچه‌وله: آقای کروبی گفته‌اند که هیچ وقت مانند حال، نیروهای امنیتی و نظامی در دستگاه قضایی شرکت نداشته‌اند.  مشاهدات شما از اوین، دادسراها و شعبه‌های مختلف دادگاه‌های انقلاب چیست؟

خلیل بهرامیان: من اگر بخواهم تنها به حال بپردازم، نظر درستی نخواهم داد. باید به گذشته بر گردیم و به یاد بیاوریم که اوایل انقلاب، آیت‌الله بهشتی دریک سخنرانی گفت که ما تمام تلاش خود را می‌کنیم تا قضات شرعی را به جای قضات عرفی روی کار بیاوریم. به‌نظر من، از همان‌جا مقوله استقلال قوه قضاییه زیر سوال رفته است. در زمان آقای موسوی اردبیلی هم همینطور بود. ایشان خواست که محاکم دارای پرونده سیاسی و امنیتی، از حالت یک مرحله‌ای بیرون بیایند و احکام به دادگاه تجدیدنظر بروند. اما در عمل، این دادگاه‌ها مبدل به دادگاه تاییدنظر شدند. وکیل مدافع درذهنیت خود آقای اردبیلی هم نبود. در ذهن هیچکدام از این آقایان نمی‌گنجید که وکیل، بازوی دستگاه قضایی در تعیین حکم عادلانه است. در نتیجه همیشه همان محاکمات یک‌نفره ادامه یافت و تغییراتی هم که دادند، در فرم بود نه درمحتوا.

آقای کروبی خودش رییس مجلس بود. این‌ها زمانی که درقدرت بودند، توجهی به محاکمات سیاسی و مطبوعاتی و روند برخورد با زندانیان دهه شصت نداشتند. خودشان دست اندرکاربودند و حساب نمی‌کردند که مشکلات روزی دامن خودشان را هم می‌گیرد. آقای رفسنجانی نقش بسیار مهمی دربی‌نظمی‌های قضایی داشت. در بسیاری سخنرانی‌ها گفت که مخالفان را با مردم روبرو می‌کنیم. اما الان خودشان سوزن خورده‌اند، فریاد می‌کشند.

یعنی هر انتقاد و افشاگری درمورد این دستگاه بی‌نتیجه است؟

من اعتقاد دارم که دستگاه قضاییه ما با توجه به توضیحاتی که دادم، یک فرم است و محتوایی از نظراصول کیفری و حقوقی ندارد. این دستگاه، پلیسی، سیاسی، امنیتی و نظامی است. نه قاضی استقلال دارد و نه وکیل اختیار. ما حتی از سوی مدیر دفتر و بایگان و نگهبان و ثبت‌کننده نامه‌ها در دادگستری و دادگاه  هم مورد توهین واقع می‌شویم. قاضی هر آن امکان دارد وکیل را از جلسه بیرون بیندازد یا دستور بازداشت او را بدهد. یکی از کارهای آقای شاهرودی این بود که صلاحیت‌های دستگاه قضایی را به حداقل رساند و شورای داوری تاسیس کرد.  اصلا معلوم نیست که آیا این شورا، عضو دستگاه قضایی است یا نه؟ کسانی را آورده‌اند بیرون از دستگاه که در مورد مسائل پیچیده قضایی مانند تخلیه و خلعیت و اینها رای می‌دهند. یکی از خرابکاری‌ها این بوده که آرام آرام این دستگاه را از صلاحیت تهی کرده‌اند و تنها اسمی از آن باقی گذاشتند.

آقای کروبی می‌گوید وضعیت کنونی استثنایی است. اما بسیاری فراموش نکرده‌اند که در دهه شصت یک ساعت پس از دستگیری، افراد را اعدام می‌کردند. اصلا بحث دادرسی، دادگاه یا بازجوی غیرنظامی نبود.

ببینید، این اوضاع برای آنها استثنایی است نه برای مردم. این‌ها الان به این دلیل چنین حرف‌هایی می‌زنند که خودشان دردشان آمده است. دستگاه قضایی، بدتر و بهتر ندارد. این دستگاه دریک پروسه طولانی، تخریب شده و همین کسانی که الان فریاد می‌کشند، بنیانگزاران این پروسه تخریب هستند.

خود شما در مورد شرایط کنونی چه توصیفی ارائه می‌دهید؟

الان آمارها دقیق‌تر شده و مردم هم آگاه‌تر شده‌اند و ترس‌شان ریخته است. ما مقوله زهرا خانم و باندهایی را که آقای قطب‌زاده یا آقای رفسنجانی داشتند، فراموش نکرده‌ایم. الان این باندها با اسامی دیگری کار می‌کنند. به نظر من حاد شدن انحراف در دستگاه قضایی از زمان آقای رفسنجانی شکل گرفت. ایشان درمسائل اقتصادی کارهایی کرد که بازتاب آن در بیراهه رفتن دستگاه قضایی بود. 

 اگر برگردیم به اتفاقات ماه‌های اخیر، نقش نیروهای امنیتی در پرونده‌های قضایی را چگونه می‌بینید؟

آقایان قضات بر اساس گزارش نهادهای امنیتی حکم می‌دهند. در حالی‌که وظیفه دستگاه قضایی این است که صحت این گزارش‌ها را تایید یا رد کند. یا دستگاه قضایی مرعوب است یا خودش نگرش امنیتی دارد. به نظر من مرعوب نیست و نگرش امنیتی دارد. دستگاه قضایی باید سخنان متهم و دفاع وکیل و نظر دستگاه امنیتی را پالایش کند. باید دادرسی عادلانه و آیین دادرسی کیفری و مدنی رعایت شود. اخلاقا هر کس بیگناه است، این‌ها کار خود را خلاصه می‌کنند و نظر دستگاه امنیتی را ملاک قرار می‌دهند. باز تاکید می‌کنم این شرایط محصول دوران آقای احمدی‌نژاد نیست. آقایان قبلا باد کاشته‌اند و اینک باید توفان درو کنند.

مصاحبه‌گر: مهیندخت مصباح

تحریریه: بهمن مهرداد