شاهکارهای هنری در تهران؛ گنج خوار شده

نمایشگاه "جلوه‌هایی از هنر معاصر جهان" که در "موزه هنرهای معاصر" تهران برگزار شده، مجموعه‌ای از بهترین نمونه‌های هنر مدرن، از دوران امپرسیونیسم تا سبک‌های نو مانند "پاپ آرت" و "کانسپچوال آرت" را به تماشاگران عرضه می‌کند.

بی بی سی: دراين نمايشگاه بيش از ۱۲۰ اثر از هنرمندان نامی و صاحب سبك به نمايش در آمده است. کارها هم در سبک و شیوه متنوع هستند و هم در قالب‌‌های هنری گوناگون خلق شده‌اند، از طراحی و گراور و نقاشی تا مجسمه و چيدمان.

در نمایشگاه بیشتر نمایندگان آشنای هنر مدرن با برخی از بهترین کارهای خود حضور دارند: ونسان وان گوگ، كلود مونه، پل‌ گوگن، تولوز لوترک، هانری ماتیس، مارسل دوشان، پابلو پيكاسو، مارك شاگال، ژرژ روان، آندره دورن، ژرژ براک، خوان میرو، ادوارد مونک، واسیلی کاندینسکی تا هنرمندان نزدیک به روزگار ما: جكسون پولاك، فرانسيس بيكن، ويكتور وازارلی، اندی وارهول و....

آثاری از دن فليزين، پيتر استروکين، الن شیلدز و ژاکوب بیل از جمله کارهای مطرح در هنر معاصر هستند.

گفته می‌شود که در نمایشگاه ۳۳ کار برای اولين بار در معرض ديد عموم قرار گرفته است، شامل آثاری از کامیل پیسارو، فرنان لژه، هنری مور، ‌موريس لويز و...

نفیس‌ترین مجموعه هنری آسیا

موزه هنرهای معاصر تهران یکی از کاملترین مجموعه‌های‌ هنر تجسمی مدرن جهان را دراختیار دارد. گفته می‌شود که این مجموعه از نظر شاهکارهای گرانقدر و تنوع آثار در سراسر خاورزمین بی‌نظیر است.

برخی از آثار این مجموعه برای هنر مدرن ارزشی بی‌مانند دارند. آنها مقاطعی مهم از تاریخ هنر مدرن را نشانه‌گذاری می‌کنند یا بر سیر مکتب یا جریانی هنری گواهی می‌دهند.

آثار مجموعه آشکارا با شناخت کافی و انتخابی سنجیده برای خرید دستچین شده‌اند، به گونه‌ای که هر جریان یا سبک مهمی در سیر هنر مدرن حتما اینجا نماینده‌ای دارد.

رشد این مجموعه که بخش اعظم آن در سال های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ خورشیدی و آغاز فعالیت "موزه هنرهای معاصر" خریداری شده است، با انقلاب ضدسلطنتی سال ۱۳۵۷ متوقف شد.

در سالهای پس از انقلاب نه تنها ارتباط این گنجینه با جریان زنده هنر مدرن دنیا قطع شد، بلکه در انزوا و حتی فراموشی فرو رفت.

گنج‌های مدفون در عمق انبارها

موزه هنرهای معاصر تهران صدها شاهکار هنر مدرن را در انبارهای خود نگه داشته و تنها چند بار بخش کوچکی از آن را "رو" کرده است.

در مراسم افتتاح نمایشگاه "جلوه‌هایی از هنر معاصر جهان" محمود شالويی، مديركل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد از همکاران خود قدردانی کرد. او گفت: "کارکنان موزه و کارگزاران امور فرهنگی ۳۰ سال با زحمت و تلاش فراوان از آثار اين مجموعه با صحت و سلامت كامل" نگه‌داری کرده‌اند.

هدف موزه‌ها تنها نگهداری از آثار هنری و پنهان کردن آنها در پستوها و انبارها نیست. وظیفه مهم و رسالت فرهنگی آنها این است که با مسئولیت و کاردانی آثار هنری را به شیوه‌ای شایسته در اختیار هنردوستان قرار دهند.

در ایران کارگزاران امور فرهنگی به این وظیفه کمتر توجه نشان داده‌اند.

سیاست دشمنی با هنرهای تجسمی در این سطح وسیع در تاریخ معاصر تنها در آلمان نازی دیده شده است. هنگامی که در سال ۱۹۳۳ حزب ناسیونال سوسیالیسم به رهبری هیتلر به قدرت رسید، صدها اثر هنر مدرن را که با اهداف و مرام خود ناسازگار یافت، ممنوع اعلام کرد.

به دستور یوزف گوبلز، وزیر امور تبلیغات رژیم نازی، آثار هنرمندان نوگرا برای آخرین بار در ژوئیه ۱۹۳۷ در مونیخ در نمایشگاه "هنر منحط" به نمایش گذاشته شدند، و از آنجا روانه انبارهای دولتی شدند.

مأموران هیتلر تا سالهای دراز از آثار درخشان هنر مدرن در "صحت و سلامت کامل" نگه‌داری کردند. این آثار تنها پس از سقوط رژیم نازی در ۱۹۴۵ از انبارها بیرون آمدند و به موزه‌ها سپرده شدند.

سنگینی قوانین شرعی بر گرده آثار هنری

کارگزاران فرهنگی وزارت ارشاد در هر فرصتی تأکید می‌کنند که این "جلوه‌های هنر معاصر" را "ذخایر والای فرهنگ بشری" می‌دانند، اما از آغاز تأسیس جمهوری اسلامی بیشتر آنها را مخفی نگاه داشته و از دسترس مردم دور کرده‌اند.

در اینجا نیز قوانین و مقررات شرعی راه رشد و شکوفایی خلاقیت هنری را سد کرده است.

بخش بزرگی از هنر امروز جهان از دیدگاه حاکم در رده "تصاویر مستهجن" یا "هرزه‌نگاری" رده‌بندی می‌شود. با چنین دیدگاهی هرگز نمی‌توان پا به پای هنر مدرن پیش رفت.

آیا اثری مانند "دوشیزگان آوینیون" که سرآغاز کوبیسم است، در تهران قابل نمایش است؟ با آثار کلیمت و شیله و کوکوشکا که پیشگامان اکسپرسیونیسم هستند چه باید کرد؟ یا با کارهای اتو دیکس و ماکس بکمان که نوواقع گرایی را به اوج رساندند؟

با مجموعه درخشان موزه هنرهای معاصر البته می‌توان تفاخر کرد و لیست آثار گرانبهای آن را در مطبوعات به چاپ رساند، اما هرگز نمی‌توان آن را نشانه پیشرفت فرهنگی و علاقه به هنر دانست.

از همین دیدگاه معامله‌ای که در سال ۱۹۹۴ میان مسئولان وقت موزه هنرهای معاصر تهران و مؤسسه آمریکایی بنياد هاتن صورت گرفت، قابل دفاع است.

در این مبادله تابلوی مشهوری از ويلم دکونينگ، هنرمند آوانگارد آمریکایی، با مینیاتورهایی از نسخه گرانبهای شاهنامه شاه تهماسبی تعویض شد.

نمايشگاه "جلوه‌هایی از هنر معاصر جهان" که از روز ۲۳ خردادماه در موزه هنرهای معاصر تهران شروع شده است، تا پايان شهريورماه ادامه دارد.

ساخت موزه هنرهای معاصر ايران به دستور فرح پهلوی، ملکه سابق ايران در ۱۳۴۹ با طراحی کامران دیبا آغاز شد و يک سال پيش از فروپاشی حکومت پهلوی، در سال ۱۳۵۶ به اتمام رسيد و افتتاح شد.

مجموعه آثار موجود در موزه که شامل آثاری از دهه ۱۸۷۰ تا اواخر دهه ۱۹۸۰ ميلادی است به دستور فرح پهلوی خريداری شد.