گوناگون

این سخنان آقای خامنه ای در شهریور ماه سال گذشته است. سخنانی که بسیاری از کارشناسان معتقد هستند به یک باره سرنوشت دروس علوم انسانی را در دانشگاه های ایران عوض کرد.

با گذشت نزدیک به یکسال از این اظهارات و درخواست رهبر ایران برای نظارت بیشتر بر علوم انسانی میر حسین موسوی در سخنانی محدودیت های ایجاد شده علیه علوم انسانی در دانشگاه های ایران را یادآور"رفتار حکومت شوروی سابق" دانست که نهایتا به سقوط آن کمک کرد.

او اعلام کرد:" با دیدن حمله سازمان یافته علیه علوم انسانی یاد تجربه بسیار تلخ و هشداردهنده حکومت شوروی سابق و دیگر حکومت های توتالیتر اروپای شرقی می افتم که از زمان استالین علوم اجتماعی را علومی برآمده از جوامع سرمایه داری وبورژوازی می دانستند و به همین دلیل تدریس آن را جز در مواردی اندک ممنوع کرده بودند."

این شاید نخستین اعتراض جدی به روند حذف و محدودیت هایی است که در یکسال گذشته در دانشگاه های علوم انسانی اعمال شده است. محدودیت هایی که با تذکر رهبر ایران آغاز شد تا دیگران با انتقادهای خود دامنه آن را گسترش بدهند.

از تذکر حجاریان تا نگرانی رهبر

شهریور ماه سال 1388 در حالیکه حکومت بیم آن را داشت که با آغاز سال تحصیلی جدید بار دیگر دانشگاه ها به مرکزی برای اعتراضات مردمی تبدیل شوند، رهبر ایران جمعی از دانشگاهیان را به حضور پذیرفت.

هر چند که در این جلسه نیز به روال تمام جلسات بعد از برگزاری انتخابات فرازهایی از سخنان آیت الله خامنه ای به "حوادث بعد از انتخابات" اختصاص یافت اما بخشی که از این سخنان خبر ساز شد مربوط به مسئله ای دیگر بود.

پس از برگزاری چهارمین جلسه دادگاه بازداشت شدگان حوادث انتخاباتی ایران، اظهاراتی تحت نام سعید حجاریان، عضو شورای مرکزی جبهه مشارکت ایران اسلامی منتشر شد ه بود. او در این متن از روند تدریس علوم انسانی در ایران انتقاد کرده بود.

در بخشی از این متن آمده بود: "متأسفانه در ایران با ضعف علوم انسانی، به خصوص در رشته های جامعه شناسی و علوم سیاسی مواجهیم و علی رغم گسترش مراکز آموزشی عالی و کثرت دانشجو در رشته های علوم انسانی، متون آن از عمق چندانی برخوردار نیست و مطالب با ترجمه های اغلب ناقص و بدون نقد در اختیار دانشجویان گذاشته می شود".

از این رو بود که رهبر ایران نیز در آن جلسه تحصیل دو میلیون نفر از سه و نیم میلیون دانشجو در ایران را در رشته های علوم انسانی "مایه نگرانی" دانست.

او توانایی مراکز علمی و دانشگاه ها در زمینه کار بومی و تحقیقات اسلامی در علوم انسانی و همچنین تعداد اساتید مبرز و معتقد به جهان بینی اسلامی رشته های علوم انسانی را در حد این تعداد دانشجو ندانست.

در خواست آقای خامنه ای در این جلسه از" دولت، مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی" این بود که فکری به حال دانشکده های علوم انسانی و دانشجویان آن بکنند.

اعتراض به علوم انسانی در نماز جمعه

همین درخواست و اعتراض آقای خامنه ای برای اینکه این مسئله تبدیل به مسئله روز ایران بشود کافی بود. چند روز بعد از سخنان وی ، آیت الله محمد امامی کاشانی امام جمعه موقت تهران نیز از تریبون نماز جمعه نسبت به تدریس علوم انسانی در دانشگاه ها اعتراض کرد.

وی تاکید کرد" تدریس و تربیت علوم انسانی بسیار اهمیت دارد و نباید اینگونه باشد که علومانسانی به شیوه غربی در دانشگاه های کشور تدریس شود و فردی که دکترای علوم انسانی را اخذ می کند، از حقایق و معارف اسلامی بی خبر باشد."

سکولار تحویل جامعه ندهیم

در همان روزها حسن رحیم پور ازغدی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز اعلام کرد "اکثر منابع درسی علوم انسانی در دانشگاه های ما ترجمه غربی ها است و این یعنی اینکه باهزینه جمهوری اسلامی فارغ التحصیلان سکولار تحویل جامعه می دهیم".

سرفصل دروس اسلامی نیست

یک هفته بعد از سخنان آقای خامنه ای، شورای عالی انقلاب فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی را مسئول بازنگری در رشته های علوم انسانی کرد.

حمید رضا آیت اللهی رئیس پژوهشگاه علوم اعلام کرد بسیاری از سرفصل های درسی علوم انسانی در جهت فرهنگ ایرانی - اسلامی نیستند.

بر اساس این تصمیم قرار شد تا اقدامات عملی برای حذف و یا تغییر برخی از سر فصل ها صورت بگیردو بعد از آن که کمیته وزارت علوم تصمیم نهایی را در باره حذف برخی دروس و اضافه کردن درسهای دیگر گرفت آن را از طریق بخشنامه به تمامی دانشگاههای کشور ابلاغ کند.

نفی مظاهر غربزدگی با مصوبه

سال تحصیلی جدید با دستوری که در روزهای پایانی تعطیلات تابستانی توسط رهبر ایران صادر شد برای دانشجویان و اساتید علوم انسانی رنگی جدید یافت.

یک ماه بعد از آنکه دانشجویان سال تحصیلی را آغاز کردند محمود احمدی نژاد، مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی را در حوزه علوم انسانی برای اجرا به دستگاه های ذیربط ابلاغ کرد.

بر اساس این مصوبه شورایی تخصصی زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تحول و ارتقای علوم انسانی تشکیل شد.

"پاکسازی محیط های علمی و فرهنگی از افکار مادی" و "نفی مظاهر غربزدگی" از هدف های برگزاری این شورا بود.

بنای آموزش علوم انسانی بر مبنای نظری جمهوری اسلامی و ارتقای آموزش و پژوهش در علوم انسانی وانطباق آن با ارکان و نهادهای این نظام از جمله دیگر اهداف تصویب آئین نامه این شورای تخصصی عنوان شد.

کتاب ها هم بازنگری شدند

اما کار بازنگری در علوم انسانی به تشکیل این جلسات ختم نشد. تا پایان سال 1388 خبر بازنگری در کتاب های علوم انسانی نیز منتشر شد.

احمد احمدی، رئیس سازمان مطالعه و تدوین کتاب های علوم انسانی دانشگاه ها اسفند ماه خبر از بازنگری 80 عنوان کتاب در رشته های علوم انسانی داد.

او اعلام کرد کتاب ها باید بررسی شود تا "ابتذال و سخنانی برخلاف فرهنگ کشور ما" در آنهاوجود نداشته باشد.

اساتیدی که ناخواسته بازنشسته شدند

درروند پاکسازی دانشگاه های علوم انسانی از مفاهیم غرب زدگی تنها به این موارد بسنده نشد. از ارکان مهم این رشته که همانا اساتیدی با سابقه کار درخشان در این حوزه بود در معرض خطر قرار گرفتند.

موج جدیدی از "بازنشستگی" اساتید مخصوصا در رشته های علوم انسانی به راه افتاد.اساتیدی که بسیاری از آن‌ها زیر 65 سال سن داشتند و به پایان دوره خدمت خود نرسیده بودند.

هرچند که اساتید زیادی در سال گذشته با همین روند از کار برکنار شدند که در رشته های مختلف هم تدریس می کردند ، اما کارشناسان اعتقاد دارند که موج بازنشستگی اساتید بیش از هر گروه دیگری مدرسان دروس علوم انسانی را نشانه گرفت که بهانه اسلامی کردن دانشگاه ها از کار بی کار شدند.

میر حسین موسوی اما این رفتارها را در طول یک سال گذشته حمله سازمان دهی شده به علوم انسانی می داند و معتقد است این همان رفتاری است که در حکومت های کمونیستی اتفاق افتاده است.

او معتقد است که یکی از دلایل سقوط آنها این بود که نظریه پردازان خبره در علوم انسانی نداشتند و ممنوعیت هایی را برای تدریس این علوم در دانشگاه ها ایجاد کرده بودند.